گفت و گو با خبرگزاری ایلنا 25 خرداد 1401 -
ساسان کریمی تحلیلگر مسائل بین الملل در گفتگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که با توجه به صدور قطعنامه شورای حکام علیه ایران و نظر به صحبت‌ها تأکیدات رهبری مبنی بر اینکه این مسائل باید به‌صورت مسالمت‌آمیز حل شود، ایران باید چه رفتاری را در پیش بگیرد تا قطعنامه‌های دیگری علیه ایران صادر نشود گفت: به نظر می‌رسد تا حدودی ازلحاظ ریل‌گذاری پرونده هسته‌ای ایران فرصت از دست رفته است. باید در اسفندماه کنشمان را ادامه داده و کار را به نتیجه می‌رساندیم. با توجه به جنگ اوکراین و افزایش قیمت حامل‌های انرژی و تقاضا برای آن در سطح جهانی، دولت آقای رئیسی منافع کوتاه‌مدت را در مقابل منافع بلندمدت کشور ترجیح داده است. دولت آقای رئیس فکر می‌کند اگر نفت را باقیمت بالا بفروشد، کفایت کار را می‌کند و انگیزه‌ای برای ادامه مذاکرات از خود نشان نمی‌دهد. بنده اسم این را «پیروزی کوچک مقدمه یک شکست بزرگ» گذاشته ام.
کریمی افزود: درست است که ما می‌توانیم با فروش نفت بیشتر مقاومت کنیم و البته باید این را به‌عنوان یک اهرم در مذاکرات استفاده می‌کردیم و باید بکنیم، اما پیش برد مذاکرات وین نباید متوقف می‌شد. این مذاکرات باید ادامه پیدا می‌کرد و به نتیجه می‌رسید. از طرف دیگر به نظر نمی‌آید که روسیه با توجه به نیازش به فروش حامل‌های انرژی و اختلافی که با غرب دارد، همراهی خاصی با از سر گیری و پیشبرد مذاکرات داشته باشد و بعید می‌دانم که روسیه اساساً ما را در موضوع هسته ای همراهی کند. در پاسخ به اینکه «ایران باید چه‌کار بکند؟» ایران اکنون در تقابل با آژانس قدم برمی‌دارد. در این مسیر راهی نمی‌بینم. مگر اینکه جهت را عوض کرده و تیم مذاکره‌کننده را عوض کنند. این در ابتدا کار درستی نبود اما الآن چاره‌ای جز این نیست.
وی تصریح کرد: اگر بخواهیم صحنه را عوض کنیم باید دبیر شورای امنیت ملی تغییر کند و پرونده را از نو به دبیرخانه شورا بفرستند. بهتر است یک چهره میانه‌رو مثل آقای عراقچی به‌عنوان دبیر شورای امنیت ملی انتخاب شود و مذاکره را در دست بگیرد. این راهی است که ضمن حفظ چهره مذاکراتی، ایران می‌تواند مسیر خود را تغییر دهد.
کریمی درباره اینکه ایران چه اقدامات فنی می‌تواند انجام دهد گفت: همانطور که عرض کردم فضا بین ایران و آژانس فضای تقابل شده است. آژانس از دیدگاه ما رویکرد سیاسی یک‌جانبه دارد اما در فضای بینالمللی آژانس را نهاد فنی و حرفه‌ای می‌دانند. پس بیشتر حرف آژانس وثیق خواهد بود؛ بنابراین برچیدن دوربین‌های آژانس شرایط را برای مذاکرات سخت‌تر کرده است. مسلماً طرف مقابل از موضع ضعف وارد مذاکره نخواهد شد و به دست و پا نخواهد افتاد. ما هم همین‌طور هستیم؛ بنابراین مذاکراتی شکل نخواهد گرفت. فکر نمی‌کنم رویکرد ابتکار عمل برای اخذ تصمیم فنی ممکن باشد برای اینکه هم چهره ما حفظ شود و هم رویکرد آژانس تغییر کند.
او افزود: واقعیت آن است که ایران می‌تواند برای آلودگی‌ها پاسخگو باشد. خیلی از این آلودگی‌ها می‌توانند جنبه خرابکارانه داشته باشند. می‌تواند آلودگی‌ها را توجیه کند و جواب‌های دقیق‌تری بدهد. جوری که آژانس نتواند جواب متقابل بدهد. اگر قرار باشد رویکرد مقابله با آژانس بگیریم، قاعدتاً قطعنامه‌ها ادامه خواهد داشت. واقعیت این است که وقتی توافق می‌کنیم آژانس پای خود را از روی دم ما برمی‌دارد؛ بنابراین راه اصلی راه ادامه مذاکرات است که بعید می‌دانم از وزارت خارجه آقای امیر عبداللهیان بربیاید.
ساسان کریمی در پاسخ به این سوال که در دوره‌های گذشته آمریکا را در صدور قطعنامه علیه خودمان به انزوا کشیدیم، در دوره‌ای هیچ‌کس علیه ما قطعنامه صادر نمی‌کرد. امروز چه رفتاری داشته باشیم که این موقعیت حفظ شود گفت: آن رفتار یک رفتار یک‌روزه یا دو روزه نیست. من اسم آن را فضاسازی بینالمللی می‌گذارم. در طول سالیان ما فضاسازی بینالمللی علیه آمریکا به وجود آورده بودیم. درنهایت آقای ترامپ از برجام خارج شد. اما حرفه‌ای بودن سیاست خارجی ایران باعث شده بود فضا را علیه امریکا تجمیع کنیم. رابطه با اروپا، روسیه و چین و رابطه با دیگر کشورها به‌قدری خوب بود و مذاکرات از لحاظ فنی جواب‌هایی از طرف ایران به آژانس داده بودند که نهایتاً باعث شد آژانس ۱۴ بار ما را تائید کند؛ بنابراین جامعه بینالمللی توسط کسی که چهارده بار توسط آژانس تائید شده است، اجماع نخواهد کرد.
وی تصریح کرد: اما وقتی آژانس به این شکل علیه ما قطعنامه صادر می‌کند، بعدها در شورای امنیت، نهادهای بینالمللی و مجمع عمومی، رویکرد کشورهای مختلف علیه ما خواهد بود. اجماع سازی علیه ما شکل خواهد گرفت. درحالی‌که ما باید کمی دیپلماسی فعال‌تری می‌داشتیم که بتوانیم اجماع را علیه آمریکا حفظ کنیم و شرایط محکومیت عکس نشود. بدنه وزارت خارجه که ثابت است اما نیاز به رویکرد‌های حرفه‌ای‌تر در راس هست. رویکرد آقای امیر عبداللهیان منفعلانه و رویکرد آقای باقری Passive aggressive است. آقای باقری حتی بعد از اتمام مذاکرات در اسفند کمترین حضور رسانهای حتی در رسانههای دولت نداشته اند. با این رویکرد نمی‌شود جلب نظر کشورهای مختلف را کرد و فضاسازی بینالمللی انجام داد.
کریمی همچنین در پاسخ به این سوال که اگر دوباره علیه ایران قطعنامه صادر شود، چه تبعاتی خواهد داشت آیا امکان فعال شدن دوباره اسنپ بک وجود دارد گفت: البته دو مسیر وجود دارد: یکی مسیر موسوم به اسنپ بک که در داخل برجام است. دیگری مسیر آژانس به شورای امنیت است؛ یعنی آژانس محکوم کند و شورای حکام پرونده‌ای برای ارجاع ایران به شورای امنیت صادر کند. به نظر می‌آید که الآن مسیر دوم شروع‌شده است نه اسنب بک داخل برجام. به‌هرحال هرکدام از این‌ها بین سه تا نه ماه طول می‌کشد و مسئله بیشتر ارجاع دوباره پرونده ایران به شورای امنیت است. حالا اینکه با حق وتو و بدون رأی‌گیری می‌توانند وارد اسنپ بک شوند یا خیر جای سؤال حقوقی است. مکانیسم اسنپ بک طوری است که داخل برجام است و الآن هرکدام از اروپایی‌ها می‌توانند استارت بزنند و البته نهایتاً عدم بازگشت قطعنامه‌های ایران را رأی می‌گیرند. در این مسیر روسیه و چین نمی‌توانند وتو کنند.
وی تصریح کرد: اما برای ارجاع دوباره ایران به شورای امنیت، باید دوباره رأی گرفته شود. ممکن است روسیه و چین آنجا وتو بکنند. اگر ایران وجه‌المصالحه قرار نگیرند. بنده مطلع نیستم که می‌توانند مسیر دوم را به مسیر اول وصل کنند یا خیر. قاعدتاً ارجاع ایران به شورای امنیت اصلاً خبر خوبی نیست. بازگشت تحریم‌های سازمان مللی بسیار از ایران مشروعیت زدا خواهد بود. مسئله متفاوت خواهد بود با مسئله اکنون‌که تحریم‌های یک‌طرفه آمریکا است.
همچنین کریمی در پاسخ به این سوال که آیا نپذیرفتن برخی اقدامات داوطلبانه برای شفافیت بیشتر ایران، این امکان را به وجود می‌آورد که روسیه و چین دیگر در طرف ما نباشند یا رأی منفی علیه ما صادر بکنند یا خیر گفت: در مورد چین خیلی ممکن است. چین بنای تقابل با جامعه بینالمللی و به خصوص غرب را ندارد؛ اما روسیه اکنون فاصله زیادی با غرب دارد و فقط وقتی علیه ما رأی خواهد داد که ما را وجه‌المصالحه در یک قراردادی قرار دهد؛ اما در شرایط کنونی بعید است که علیه ما رأی بدهد. مگر اینکه مکانیزه اسنپ بک را استفاده بکند که عدم رأی‌گیری برای بازگشت تحریم‌ها باشد.
این تحلیلگر مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که چه روش‌هایی وجود دارد که ایران روابط خود با آژانس را پایدار نگه دارد اگر راهی نیست که روابط پایدار باشد، ممکن است اسرائیل از این به نفع خود استفاده بکند یا خیر گفت: بله اسرائیل بااینکه عضو ان‌پی‌تی نیست، نفوذ زیادی در آژانس پیدا کرده است. ما هر چقدر بتوانیم فاصله خود را با آژانس کم کنیم و در کوتاه مدت همکاری خود را بهتر کنیم، قاعدتاً از نفوذ کلام اسرائیل بر آژانس می‌کاهیم. دلیل ندارد که بخواهیم نظارت‌های آژانس را کم کنیم و استفاده از این اهرم در درازمدت به ضرر ما خواهد بود.
همچنین کریمی در پاسخ به این سوال که برخی خروج ایران را از ام‌پی‌تی مطرح کرده‌اند با توجه به آنکه ای روند صحیح نیست و به نفع منافع ملی هم نخواهد بود تحلیل شما در این رابطه چیست گفت: من با این موضوع موافق نیستم. اگر ایران رویکرد ساخت تسلیحات هسته‌ای ندارد، این رویکرد فقط فشار را بیشتر می‌کند. مگر اینکه چنین رویکردی داشته باشد که به نظر نمی‌آید. اگر امروز ایران از این اهرم استفاده کند، وقتی‌که قرار است در شورای امنیت محکوم شود اهرمی برای استفاده نخواهد داشت. این اقدام تند و زودهنگام است. تهدید می‌تواند بکند ولی انجام آن زودهنگام است.
