گفت و گو با خبرگزاری ایلنا 27 مرداد 1401 -
- ارزیابی شما از وضعیت امروز مذاکرات چیست با توجه به اینکه امروز جلسه ای در مجلس با حضور آقای شمخانی، وزیر امور خارجه و آقای باقری برگزار شده و بنا به گفته یکی از نمایندگان تصمیم سیاسی دولت ایران گرفته شده حالا وضعیت مذاکرات به چه شکلی دنبال خواهد شد ؟
به نظر می رسد ایران با سطح غیراختلاف برانگیزی از تحفّظ تصمیم خود را برای احیای برجام گرفته است. البته با گذشت زمان قابل توجه و نوبت های متعدد مذاکره دیگر به نظر می رسد که جزییات چندانی برای مذاکره باقی نمانده است. در مورد موضوعات باقی مانده که به قرار مسموع دو سه فقره هستند ایران در مواردی موضع خود را تعدیل کرده و بنابراین انتظار دارد که طرف مقابل در مورد باقی مانده از خود انعطاف نشان دهد. بنابراین بدون اینکه از مفاد پاسخ ایران مطلع باشیم به نظر می رسد آنچه یکی از مقام های اروپایی به عنوان "پذیرش مشروط" پیشنهاد اروپا از سوی ایران خوانده شده قرین به صحت باشد.
- تحلیل شما از صحبت های آقای اولیانوف درباره اینکه ضمانت همکاری با ایران از طرف مقابل گرفته شده چیست؟
واقعیت این است که باید منظور از تضمین واضح شود. در حقوق بین الملل قرارها و قراردادها و قطعنامه ها «الزام آور» هستند اما این به معنای «ضمانت دار بودن» آنها نیست. مواضع و بحث های پیرامون این موضوع را همه در یاد داریم. آنچه مسلم است اینکه برای اجرای الزام باقی مانده هیچ طرفی در برجام نمی توان تضمینی حقوقی را انتظار داشت.
حتی برای باقی ماندن ایران در برجام نیز هیچ تضمینی وجود ندارد و ایران و هر عضو دیگر نیز بلافاصله پس از اراده خود می تواند از برجام و هر قرارداد دیگر خارج شود. اما باید تبعات آن را بپذیرد. طبیعتاً ماهیت برجام و نیز معادلات بین المللی جنس تبعات را برای ایران و امریکا متفاوت می کند. در عین حال نقض یا خروج از سوی امریکا هم بی تبعات نبوده و همین بس که بدون خروج از برجام یا نقض آن ایران توانسته است ذیل اقدامات جبرانی که در متن برجام دیده شده است توانمندی هسته ای خود را بی وقفه ارتقا داده است.
اما ممکن است که قول یا تعهد کتبی امریکا به مثابه تضمین عنوان شود که البته این قول هزینه اعتباری دولت فعلی امریکا را برای خروج از برجام (که پیشبینی نمی شود) افزایش می دهد و البته انگیزه جریان تندروی احتمالی بعدی را که به قدرت می رسد نیز افزایش برای این خروج می دهد. ضمنا چنین وعده ای بیشتر وجه نمادین خواهد داشت.
- با توجه به آنکه ایران اعلام کرده تصمیم سیاسی گرفته شده حالا آمریکا چه رفتاری باید از خود نشان دهد آیا حالا نوبت آمریکا است که تصمیم بگیرد؟ تصمیمات سیاسی آمریکا به چه شکلی خواهد بود؟
واقعاً نمی دانیم. چون حتی نمی دانیم که پاسخ ایران دقیقاً چه بوده است. امریکا اگر اراده کافی را داشته باشد تلاش خواهد کرد از میل و اراده اروپا در این موضوع استفاده کند و انعطاف مشابهی را با آن چه ایران انجام داده از خود نشان دهد.
تفاوت عمده میان کاری که تیم امریکایی باید انجام دهد با طرف ایرانی فضای داخلی کشور است. فضای داخلی در ایران چه در جامعه، چه جریان حاکم و چه حتی جریان مخالف (که اینجا اصلاح طلبان هستند) نوعاً با به نتیجه رسیدن مذاکرات احیای برجام موافق است. اما تیم حاضر در امریکا مجدداً جوی نظیر آنچه در 95 در کشور داشتیم را در حال تجربه است. چرا که محافظه کاران، جمهوری خواهان میانه و نیز بخشی از دموکرات ها، لابی های اسرائیل، برخی از رایزن های عربی و غیره به شدت تیم امریکایی را تحت فشار قرار داده است. بنابراین ممکن است دولت دموکرات امریکا چندان دست بازی برای مانور در مذاکرات و نهایی کردن آن نداشته باشد.
ما نباید اراده و موضع امریکا و اروپا را در مذاکرات احیای برجام یکسان یا حتی شبیه بپنداریم. اروپا میل، اراده و منافع بیشتری در مورد احیای برجام در شرایط کنونی دارد و از همین رو مرتباً ابتکار عمل را برای میانجی گری در دست می گیرد اما ایالات متحده با قدرت غیریکدست، شرایط نامطلوب دولت و انتخابات پیش رو در نوامبر قاعدتاً بسیار دست به عصا رفتار خواهد کرد چرا که دولت بایدن هزینه بیشتر و فایده کمتری در احیای برجام خواهد داشت تا اروپا که شرایط برعکس دارد؛ به خصوص در شرایط جنگ اوکراین و تهدید روسیه.
- تحلیل شما درباره بسته پیشنهادی اروپا به طرف آمریکا درباره لغو تحریم های ثانویه، موضوع ارائه ضمانت ها و حل شدن موضوع آژانس با ایران به شکل سازنده و مثبت به چه شکلی خواهد بود آیا خواسته های ایران برآورده خواهد شد ؟
من تلاش اروپا را بیش از هرچیز محصول شرایط اروپا در موضوع انرژی و نیز بازار فروش می دانم. این البته به جد باعث تلاش و طمع امریکا برای امتیاز گیری از اروپا هم خواهد بود. یادمان باشد که امریکا بزرگترین برنده شرایط کنونی انرژی و جنگ اوکراین در محیط بین المللی است و یکی از مهم ترین برندگی های امریکا افزایش هژمونی این کشور بر اروپا هم از نظر امنیتی و هم انرژی است. موضوع ضمانت را عرض کردم که به نظر بیشتر نمادین می آید تا موثر. موضوع پادمان و آژانس تا حدی مبهم است. به نظر می رسد ما باید بیش از هر چیز تلاش می کردیم در این مورد به متنی شبیه بند چهاردهم متن برجام استناد کنیم و همان را در مورد اتهام های جدید تکرار کنیم. نکته مهم دیگر در این مورد تقویت تیم تخصصی فنی، حقوقی و سیاسی سازمان انرژی اتمی به عنوان متولی اصلی تعامل با آژانس است که در آن صورت رفع این موانع قبل یا بعد از احیای برجام امر ناممکنی نخواهد بود.
