منتشر شده در روزنامه شرق به تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۹۷ -
| شورای امنیت ملل متحد دارای پانزده عضو است که پنج کشور چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا اعضای دائمی دارای حق وتو و ده کشور دیگر( بولیوی، ساحل عاج، گینه استوایی، اتیوپی، قزاقستان، کویت، هلند، پرو، لهستان و سوئد) اعضای غیردائم آن هستند و طبق قاعده هر ماه به صورت دورهای یکی از اعضا، ریاست شورا را بر عهده می گیرد. عموماً سطح حضور کشورها در حد نماینده و سفیر است و در موضوعات مهمتر، گاه وزرای امور خارجه نیز حضور می یابند. بنا بر موضوع جلسه، از نماینده ی کشور یا کشورهای مورد بحث دعوت به عمل می آید.
این روزها یکی از موضوعاتی که افکار عمومی و به خصوص فعالین و آگاهان سیاسی را درگیر خود کرده، جلسه ی شورای امنیت ملل متحد است که به زودی و در حاشیه مجمع عمومی برگزار خواهد شد. قرعه ی ریاست جلسات شورای امنیت در هنگام برگزاری مجمع عمومی ملل متحد (در ماه سپتامبر) به نام ایالات متحده امریکا افتاده ست.
اینک سیاست بین الملل با موجودی استثنا به نام دونالد ترامپ و همه ی رفتارهای ضد عرفش مواجه است. این موضوع وی را زیر ذره بین های فراوانی در سطح امریکا و جهان قرار داده است. آمریکا در نوامبر سال جاری، انتخابات میان دورهای ولی بسیار پر اهمیت کنگره را در پیش دارد و به واسطه ی همین شقاق و شکاف عمیقی که میان احزاب عمده و نیروهای اصلی سیاسی این کشور افتاده، این انتخابات از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، به طوری که روز شنبه هفته جاری شاهد قدم گذاشتن رسمی باراک اوباما به این انتخابات ( نه بعنوان نامزد بلکه در قامت رهبری پویش انتخاباتی حزب دموکرات) بودیم.
از سوی دیگر دونالد ترامپ که علی رغم جنجال رسانه ای و نواختن زودهنگام مارش پیروزی در مذاکره با رهبر کره شمالی، تا این لحظه نتوانسته به دستاورد ملموسی در این مورد برسد شدیداً به عنوان تنها دستاورد سیاست خارجی دوران دوساله ی ریاست جمهوری خود نیازمند انجام نمایشی مشابه و این بار با ایران است. از این روست که طی روزهای گذشته شاهد اعلام جلسه قریب الوقوع شورای امنیت ملل متحد نه با حضور و ریاست نماینده ی این کشور بلکه به ریاست شخص دونالد ترامپ بوده ایم که موضوع جلسه را نیز عمداً ایران و مسائل مختلفی از جمله نفوذ ایران در سوریه، عراق، یمن و لبنان، برنامه موشکی، قرار داده است تا جلسه مذکور را به دادگاهی برای محاکمه ی ایران بدل کند.
به نظر می رسد دولت امریکا در پی منتفی دیدن ملاقات دوجانبه با رئیس جمهور کشورمان، طرح دیگری را برای به انفعال کشاندن ایران و یارگیری از اروپایی ها و دیگران در این موضوع خاص تدارک دیده است و به همین علت است که تلاش خواهد کرد که مسائلی را علیه ایران در دستور کار قرار دهد که همراهی متحدان سنتی اش چون کانادا و اروپا و نیز دیگر کشورهای جهان را بر بینگیزد.
پرسشی که امروز میان تحلیلگران روابط بین الملل مطرح شده، مناسب ترین نوع واکنش به این جلسه است: ایران سه رویکرد را می تواند در مورد این جلسه اتخاذ نماید: یکی حضور عادی (حداکثر در سطح نماینده) و بازی نکردن در زمین ترامپ به طوری که موضوع زیاد بال و پر نگیرد، دیگر حضور در سطح وزیر امورخارجه و سوم حضور در سطح رئیس جمهور.
طبق آیین نامه شورای امنیت، در جلسات شورا، ابتدا نماینده ی همه کشورهای عضو بدون رعایت مرتبه سیاسی (اینکه نماینده رئیس کشور است یا وزیر یا سفیر و غیره) نطق می کنند و سپس کشورهای غیرعضو به ترتیب رده به ایراد سخنرانی می پردازند.
علی رغم اظهار نظرهایی که به درستی در فضای رسانه ای کشور می شنویم -و در چارچوب تضارب آرا می توان این مشارکت در تصمیم سازی را به فال نیک گرفت - هنوز موضع رسمی از جانب دولت و دستگاه دیپلماسی کشور اعلام نشده است( که نباید هم بشود). واقعیت این است که همانطور که در فضای استثنا و با رقیب استثنایی به نام ترامپ سرو کار داریم، در راس دستگاه دیپلماسی خود نیز فردی داریم که واجد ویژگی های فردی مهمی است: هم به جهت وزن و وجهه بین المللی و هم از نظر تسلط به فرهنگ آمریکایی، پستوهای دیپلماسی و به خصوص سازوکارهای سازمان ملل متحد، کمتر نظیری در کشور و حتی سطح بین المللی برای دکتر ظریف سراغ داریم. ضمن آنکه تسلط وی به زبان انگلیسی حتما در ایجاد فضای دلخواهمان در صحنه ی پیش رو بسیار کمک کننده خواهد بود.
اما در عین حال با توجه به ساختاری که در باب ترتیب سخنرانی ها ذکر شد، می توان حدس زد که اگر نماینده و یا حتی وزیر امور خارجه ایران در ترتیب سخنرانی قرار بگیرد به احتمال قریب به یقین به واسطه ی مرتبه در اواخر لیست (پس از تمام اعضا و روسای دولت ها) خواهد بود و این در صحنه ی شورای امنیت به معنی سخنرانی برای جمعی است که غالبا در سطح نماینده ی دائم یا پایینتر از آن خواهد بود و اتفاقا این همان چیزی است که ما نمی خواهیم: دادن آنچه ترامپ می خواهد، یعنی نشستن بر سر میز و انتشار عکس های جلسه که در شیپور رسانه ای جمهوری خواهان به عنوان پیشبرد راهبرد رئیس جمهور امریکا قلمداد و تبلیغ خواهد شد و نیز شنیده نشدن حرف های ایران و عدم امکان برگرداندن جلسه به نفع خود.
در هر حال به نظر می رسد جدای از شرکت نکردن در سطح بالا که همیشه گزینه ی ساده، بی دردسر و ممکنی است، گزینه ی عقلانی و فعالانه، با توجه به ملاحظه ساختاری و تکنیکی فوق، شرکت در سطح رئیس جمهور است تا بتوان انتظار داشت بلافاصله پس از نمایندگان اعضا، سخنرانی نموده و فضا را به ضرر ترامپ تغییر داده و با برشمردن تمام قراردادها و کنوانسیون هایی که دولت ترامپ از آنها خارج شده و مواردی مانند تهدید اخیر قضات بین المللی به تحریم و سپس تمرکز بر خروج امریکا از توافق برجام و قطعنامه 2231 به ایجاد همدلی با خود و تعمیق شقاق بین امریکا و دیگر اعضای دائم، تلاش نماید که بار اتهاماتی را که ترامپ در خصوص بحث های مختلف طرح نموده به گردن خود او اندازد و در واقع جلسه را به محاکمه ی دولت امریکا در خصوص اعمال فوق تبدیل نماید.
البته که در یک نگاه کلی می توان حدس زد که این جلسه اساساً بسیار دشوار خواهد بود و صرفاً در صورت اطمینان از حمایت چین و روسیه و نیز یارگیری با اروپا با بهره برداری از شکاف های تجاری و سیاسی ایشان با ترامپ می توان روی پیروزی در آن حساب نمود. اما لااقل اروپا به واسطه ی مواضع سیاسی که در حمایت از برجام گرفته و نیز تقابلی که همچون چین با دولت ترامپ بر سر تعرفه های تجاری و دیگر موضوعات دارد، آمادگی این حمایت را بیش از پیش از خود نشان می دهد.
اگر تهدیدی باشد که باید تلاش کرد که به فرصت تبدیل شود، همین جلسه بهترین مصداق است؛ فضاسازی حداکثری در نیویورک و در حاشیه مجمع عمومی ملل متحد و نیز حضور مقتدرانه و زیرکانه در نشست شورای امنیت سازمان ملل از موضعی بالا و با ملاحظه فنی که آمد، البته نیاز به همراهی خبرنگاران، تجار و اساتید دانشگاه در هیات همراه رئیس جمهور دارد و اکتفا به حضور دیپلماتهای رسمی نمی تواند مفید به فایده باشد.
از بزنگاه کنونی فارغ از تهدید و فرصت بودنش، بار دیگر می توان بر این نگاه صحه گذاشت که داشتن پیوندهای عمیق دیپلماتیک و تجاری با کشورهای مختلف جهان از یک سو و وجاهت بین المللی و قابلیتهای فردی رئیس جمهور و دیگر نماینده های کشور در مجامع بین الملل از سوی دیگر، تا چه حد مهم و بر منافع ملی تاثیرگذار است.
روزنامه شرق - 21 شهریور 97-صفحه 3.pdf
روزنامه شرق - 21 شهریور 97-صفحه 15.pdf
